VEFAT ETMEK ÜZERE OLAN KARDEŞLERİMİZE KARŞI GÖREVLERİMİZ

VEFAT ETMEK ÜZERE OLAN KARDEŞLERİMİZE KARŞI GÖREVLERİMİZ Pey¬gam¬berimiz "Ölülerinizin güzel işlerini yâdedin, kötü taraflarını dile getirmeyin" (Tirmizî, “Cenâiz”, 34) diyerek, ölmüşlerimizi hayırla anmamızı, iyi taraflarını ön plana çıkarmamızı tavsiye etmiştir. Ölenin olumsuz yönleri konusunda suskun kalma hususu, ölen kişinin ölmeden önceki davranışla¬rıyla ilgili olduğu kadar, ölüm anındaki durumu, gasil işini yapanların gör¬dükleri hoş olmayan şeylerle de ilgilidir. Ölmek üzere olan kişiyi, eğer bir güçlük yoksa kıbleye doğru ve sağ yanı üzerine çevirmek müstehaptır. Sırtına, ensesine yastık gibi şeyler konup başı yükseltilerek yüzü kıbleye gelecek şekilde ve ayakları kıbleye uzanık du¬ruma getirilmesi aynıdır. Bir hadiste "Kimin son sözü ‘Lâ ilâhe illallah’ olursa, o kişi cennete girer" buyurulmuştur (Ebû Dâvûd, “Cenâiz”, 16). Ölümü yaklaşmış kişiye kelime-i tevhid telkin edilmesi sünnettir (Müslim, “Cenâiz”, 1). Ona "sen de söyle" dememeli, sadece yanında kelime-i tevhid ve kelime-i şehâdet okumalıdır. Bu telkinin amacı, hastanın son nefeste bu sözleri söylemesi ve son sözü¬nün bu kelimeler olmasıdır. Bu bakımdan bu telkini hastanın sevdiği kimse¬ler yapmalıdır. Bu telkin tövbeyi de içine alacak şekilde şöyle de yapılabilir: Estağfirullâhe'l-azîm ellezî lâ ilâhe illâ hû, el-Hayye'l-Kayyûm ve etûbü ileyh. Ölümü yaklaşmış kişinin (muhtazar) yanında Yâsîn veya Ra‘d sûresini okumak müstehaptır. Ölen kişinin gözleri kapatılır, bir bezle çenesi bağlanır. Bunları ya¬pan kişi şöyle dua etmelidir: Bismillâhi ve alâ milleti resûlillâh. Allahümme yessir aleyhi emrehû ve sehhil aleyhi mâ ba‘dehû ve es‘idhu bi likaike vec‘al mâ harece ileyhi hayren mimmâ harece anhü (Allah'ın adıyla ve Resûlul¬lah'ın dini üzere… Ey Allahım bunun işini kolaylaştır ve sonrasında güçlük gösterme. Onu, cemalinle mutlu eyle. Gittiği yeri, ayrıldığı yerden daha hayırlı eyle). Ölünün üzerinden elbisesi çıkarılır. Üzerine bir örtü çekilir, şişmemesi için karnı üzerine bıçak gibi demirden bir şey konur ve yıkanacağı yere ko¬nulur. Elleri yanlarına uzatılır, göğsünün üzerine konmaz. Ölünün yanında güzel kokulu bir şey bulundurulur. Ölü yıkanıncaya kadar yanında Kur'an okunmaz. Yıkanma işlemi ta¬mamlanmadan ölünün yanında Kur'an okumak mekruhtur. Fakat başka bir odada yüksek sesle okumak mekruh olmadığı gibi ölünün bulunduğu odada gizlice, içinden Kur'an okumakta da kerâhet yoktur. Cenazenin Yıkanması Cenazenin bir an önce yıkanması, kefenlenip hazırlanması ve defnedilmesi müstehaptır. Yıkama işini yapmak için cenaze önce, teneşir denilen tahta bir sedir üzerine, ayakları kıbleye gelecek şekilde sırt üstü yatırılır. Cenaze yıkayan erkek veya kadın, farz olan yıkama görevini yerine ge¬tirmeye niyet etmeli ve besmele ile başlamalıdır. Yıkama bitinceye kadar da Gufrâneke yâ rahmân (Artık senin af ve mağfiretinle baş başa, sen onu ba¬ğışla ey rahmân olan Allah) demelidir. Ölünün saçı sakalı taranmaz; saçları ve tırnakları kesilmez. Başına ve sakalına kâfur veya benzeri güzel kokulu bir şey konur. Secde yeri olan alın, burun, eller, dizler ve ayaklara da kâfur konur. Ölü kapalı bir mekânda yıkanmalı, yıkayan ve yardım edenden başka kimse görmemelidir. Bir ölüyü ona en yakın olan biri veya takvâ sahibi güve¬nilir bir kimse yıkamalıdır. Yıkama karşılığında para alınmasa iyi olur. Yıkayan kişiler ab¬destli olmalıdır. Kefene sarıldıktan sonra ölüden çıkacak bir sıvı veya benzeri şeyler artık yıkanmaz, öylece gömülür. Bir kadın vefat eden kocasını yıkayabilir. Çünkü kadın (4 ay 10 gün) iddet bekleyecek¬tir. Bu iddet çıkmadıkça evlilik devam ediyor sayılır. Fakat koca, ölmüş karı¬sını yıkayamaz. Çünkü erkeğin iddet beklemesi gerekmez, karısı ölünce aralarındaki evlilik bağı kalkmış olur. Ancak yıkayacak kimse bulunmadığı takdirde, koca karısına teyemmüm verir. Diğer üç imama göre koca karısını yıkayabilir. (Erkek vefat etmiş olan hanımının yüzüne bakabilir) Düşük neticesinde ölü doğan çocuk, bir bez parçasına sarılarak gömülür, yıkanması gerekmez. Diri olarak doğduğu bilinen bir çocuk yıkanıp namazı kılınır. Ölü olarak doğarsa, yıkanır fakat üzerine namaz kılınmaz. Cenazenin Kefenlenmesi Kefenin beyaz renkli pamuk bezinden olması daha faziletlidir. Gelenek olarak da beyaz patiskadan yapılmaktadır. Kefen olarak kullanılacak bez çok basit ve âdi olmamalıdır, fakat çok pahalı olmasına da gerek yoktur. Ölünün mal varlığına uygun olmalıdır. Ölülere sarılmadan önce kefenlerin birkaç defa güzel kokulu şeylerle tüt¬sülenmesi âdettir. Ölünün alnına veya sargısına veya kefenine kendisinin iman üzere sabit olduğuna dair bazı mukaddes kelimeler ya¬zılacak olursa, ölen kişinin yüce Allah'ın mağfiretine kavuşmasının umulacağı söylenmiştir. Bunun mürekkeple veya kalıcı başka bir şeyle yazılması çeşitli nedenlerle hoş karşılanmamış, bunun yerine, ölü yıkandıktan sonra şahadet parmağı ile alnına bismillâhirrahmânirrahîm ve göğsü üzerine yine işaretle Lâ ilâhe illallah yazılması uygun ve faydalı görülmüştür. Cenaze Namazının Kılınışı Cenazeye karşı ve kıbleye yönelik olarak saf bağlanır, niyet edilir. İmam olan zât tekbir alarak ellerini namazda olduğu gibi bağlar. Cemaat de gizlice tekbir alarak ellerini bağlarlar. Bu tekbirin arkasından hem imam hem cemaat, "ve celle senâüke" cümlesini ilgili yere ekleyerek içlerinden "Sübhâneke"yi okurlar. Ardından imam elleri kaldırmadan Allahüekber diye açıktan tekbir alır. Cemaat de ellerini kaldırma¬dan gizlice tekbir alır. Bundan sonra hepsi içlerinden Allahümme salli ve Allahümme bârik dualarını okurlar. Tekrar aynı şekilde Allahüekber diye tekbir alınır. Bu tekbirden sonra ölüye ve diğer müminlere gizlice dua edilir. Cenaze namazı esas itibariyle bir duadan ibaret olduğu için, bu duaları Arapça okumak şart değildir. İsteyen bu şekliyle Arapça okuyabilir, isteyen de bu duaların kendi dilindeki anlamlarını okuyabileceği gibi, benzer anlamda başka dualar da edebilir. Bu duaları bilmeyenler kolaylarına gelen başka uygun dualar da okuyabi¬lirler. "Rabbenâ âtinâ" duası bu dualardan biridir. Ayrıca "Allahım beni, bu ölüyü ve bütün müminleri bağışla" şeklinde dua edilebilir. Bu duadan sonra yine Allahüekber denilip tekbir alınır ve arkasından önce sağa sonra sola imam yüksek sesle, cemaat alçak sesle selâm verir. Böylece namaz tamamlanmış olur. Vâcip olan bu selâm veri¬lirken ölüye, cemaate ve imama selâm vermeye niyet edilir. Cenazeyi izleyen kadın erkek herkesin usulünce namaza katılmaları uy¬gun olur. Namaza iştirak etmeyecek olan kimselerin mümkünse namaz kılı¬nan yerlerin uzağında bulunmaları yerinde bir davranış olur. Anasını veya babasını kasten öldüren kimselerin de cenaze namazı kı¬lınmaz. Cenazeyi teşyî etmek, yani arkasından mezara kadar gitmek sünnettir, bunda büyük sevap vardır. Hatta akraba veya komşulardan olup iyi haliyle bilinmiş kişilerin cenazesine mezara kadar eşlik etmenin nâfile namazdan daha faziletli olacağı söylenmiştir. Ölü arkasından ağlayanlar yüzünden kabrinde azap çekmez. Cenaze kabre götürülüp omuzlardan indirilince bir engel yoksa, cemaat oturur. Cenaze omuzdan inmeden oturmaları mekruh olduğu gibi, cenaze yere indikten sonra ayakta durmaları dahi mekruhtur. Bir kimsenin kendisi için kefen alıp hazırlaması câiz olduğu gibi, günümüzde şehirlerdeki cârî âdete göre aile mezarlığı olarak mezar yeri almak da -genel ola¬rak müslümanlara bir sıkıntı getirmezse- câizdir. Tabii ki aslolan, bir insanın kendisi için kabir hazırlaması değil, kendisini kabir için hazırlamasıdır. Ölünün velisi, ölünün gömülmesinin ertesi gününden başlayarak yedinci güne kadar, imkânı ölçüsünde fakirlere sadaka vermeli ve sevabını ölüye bağışlamalıdır. Bu bir sünnettir. Bunu yapamazsa iki rek‘at namaz kılarak sevabını ölüye bağışlar. Cenaze defni üzerinden bir süre geçtikten sonra, orada Kur'an okumak bazı toplumlarda hoş karşılanmıştır. Genellikle Mülk, Vâkıa, İhlâs, Felak ve Nâs sûreleri, sonra Fâtiha ile Bakara sûresinin ilk beş âyeti okunur. Sevabı da cenazenin ve diğer müminlerin ruhlarına bağışlanır. Ölünün bağışlan¬ması için dua edilir ve yavaş yavaş cemaat dağılır. Pey¬gam¬berimiz bir ce¬naze gömüldükten sonra bunları yapmamakla beraber hemen dönmez, bir müd¬det mezarı başında bekler ve cemaate şöyle derdi: Kardeşiniz için yüce Allah'tan mağfiret isteyiniz ve kendisine sükûnet vermesini dileyi¬niz. O şimdi sorguya çekilmektedir (Ebû Dâvud, “Cenâiz”, 67-69). KAYNAK: DİYANET İSLAM İLMİHALİ